به گزارش سلامت نیوز به نقل از اطلاعات، سوار ماشین می‌شوم. پیرمرد به گرمی سلامم را پاسخ می‌دهد. ماشین حرکت می‌کند و گاهی ریپ می‌زند. پیرمرد، دست راستش را مدام می‌فشارد. همه چیز نامتعارف به نظر می‌رسد. تصمیم می‌گیرم از ماشین پیاده شوم اما یک‌لحظه فکر می‌کنم شاید اتفاقی در حال وقوع است و نیاز به کمک باشد.

سؤال می‌کنم پدر جان، مسأله خاصی پیش‌ آمده؟ چرا دستتان این‌قدر می‌لرزد و درد دارید؟ می‌گوید مبتلا به بیماری پارکینسون است و نتوانسته دارویش را در بسیاری از داروخانه‌هایی که به آن‌ها سر زده بیابد. پیاده نمی‌شوم. با چند دوست داروساز و داروخانه‌دار تماس می‌گیرم اما آن‌ها هم موجودی ندارند. در سایت دارویاب جستجو می‌کنم، فقط دو سه داروخانه «لوودوپا» دارند. با آن‌ها هم که تماس می‌گیرم می‌گویند موجودی تمام شده و فقط در بازار آزاد می‌توانید آن را پیدا کنید. قیمت مصوب این دارو در داروخانه، حدود یک میلیون تومان است. پیرمرد از خانه بیرون ‌آمده تا کسری مبلغ دارویش را با کارکرد آن روز فراهم کند.

ساعت ۶ بعدازظهر است و اگر پیرمرد دارویش را تا ساعت ۹ شب مصرف نکند دچار تشنج خواهد شد. با چند داروفروش تماس می‌گیرم، می‌گویند موجود دارند، فقط مبلغ آن سه میلیون و ۲۰۰ هزارتومان است. پیرمرد درد عجیبی دارد. دلم می‌گیرد از بی‌پناهی‌اش، از دست‌تنگی‌اش. می‌گویم از بازار آزاد تهیه کنیم، مابقی مبلغ را من پرداخت می‌کنم. جواب می‌دهد آن‌ها مطمئن نیستند دخترم.

می‌گویم اگر ساعت ۹ شود و تشنج کنید چه؟ اگر مسافری همراهتان باشد چه؟ می‌گوید قبل از تشنج متوجه می‌شوم و در کنار خیابان می‌ایستم. یک لحظه در ذهنم صدای تصادف می‌آید. پیرمرد، دهانش کف کرده، خانم و کودکی که مسافر این خودرو هستند به جلو پرت می‌شوند. صدای جیغ می‌آید. بین دوراهی عقل و وجدان قرار می‌گیرم. آیا باید این مورد را به شرکت تاکسی اینترنتی گزارش کنم و بگویم حال راننده نامساعد است؟ اما نمی‌گویم. سکوت می‌کنم. شماره تلفن پیرمرد را می‌گیرم تا دوباره حالش را بپرسم.

ساعت ۱۱ شب است و می‌ترسم تماس بگیرم. خیلی درد دارد که برای خرید دارو به نرخ دولتی در این شرایط کار کنید و حتی اگر پول هم داشته باشید نتوانید آن دارو را به شیوه مطمئن از داروخانه تهیه کنید.
چنین مواردی یکی دو تا نیست. پدری که فرزندش به بیماری صرع مبتلاست، می‌گوید این روزها داروی «ریسپریدون» خارجی در بازار کم شده و به‌سختی پیدا می‌شود.

مشابه ایرانی‌اش هم اصلا روی فرزند او و بسیاری از بیماران دیگر جواب نمی‌دهد. دلم شور می‌زند. پسرش را می‌شناسم، شیرین‌زبان است.

داروی بی‌اثر

شرایط سخت خانواده‌های بیماران SMA برای تهیه دارو، باعث شده این افراد برای چندمین بار در مقابل وزارت بهداشت تجمع کنند. خانواده‌ها و بیماران، نسبت به نحوه پوشش داروی بیماران SMA توسط بیمه، گلایه‌مند بوده و خواستار بررسی موضوع از سوی وزارت بهداشت شدند.

به گفته مادر یکی از این خانواده‌ها که دو فرزند بیمار دارد، هزینه ماهانه داروی هر کدام از فرزندانش ۷۰ میلیون تومان است که امکان تهیه آن را ندارند.

فکر می‌کنم چقدر سخت است بیماری عزیزان یا فرزندانت را ببینی و هیچ کاری از دست تو برنیاید. اگر سری به داروخانه‌ها بزنید و مدتی بایستید قطعا به بیمارانی برخواهید خورد که یا کلا داروهایشان موجود نیست یا ممکن است چند قلم از داروهایشان در دسترس نباشد.

افزون بر مسأله عدم دسترسی، قیمت‌های بالای بسیاری از داروها نیز بحرانی دیگر برای بیماران به شمار می‌رود، تا آنجا که سازمان غذا و دارو هم اذعان می‌کند «قیمت دارو بالا رفته اما در تلاش برای کاهش مشکلاتیم». این سازمان همچنین تأیید کرد که از هر ۱۰ مشتری داروخانه، سه نفر با دیدن قیمت‌ها از خرید منصرف می‌شوند.

شاید باید باور کنیم که در ایران، اگر تمکن مالی هم داشته باشید بالاخره با مسائل پزشکی از جمله خطای تشخیصی، عدم دسترسی به داروهای باکیفیت و سودجویی بیمارستان‌ها، نبود یا بی‌کیفیتی تجهیزات کاربردی بیماران و بسیاری مسائل دیگر دست به گریبان خواهید بود.

گلایه مردم از داروهای ایرانی

بهمن صبور، رئیس انجمن داروسازان گفته است: داروهای تولید داخل با قیمت‌های دستوری و با فارماکوپه (استاندارد جهانی دارو) پایین تولید می‌شود. بازار داروی کشور به یک سه‌ضلعی بی‌تأثیر تبدیل شده، یک ضلع بیماران هستند و در دو ضلع دیگر سازمان غذا و دارو و داروسازان قرار دارند.

سازمان غذا و دارو، بیماران را ملزم کرده که از تولیدات داخلی استفاده کنند و در سوی دیگر، بیماران تمایل چندانی به استفاده این داروها نشان نمی‌دهند. آن‌ها از تأثیر پایین داروهای ایرانی گلایه دارند و می‌گویند این داروها مانند قیمه بدون گوشت است، مانند یک حباب که جز تلقین، چیزی برای بهبودی در آن نیست.

بر اساس فهرست رسمی هر کشور، همه داروها باید استاندارد فارماکوپه را به دست بیاورند. داروهای تولید داخل، کف استانداردها را دارند و داروهای خارجی از نرمال به بالا هستند. دولت بالای ۶۰ درصد تولیدات دارویی را از داروسازان می‌خرد و خودش هم قیمت‌گذاری می‌کند، برای همین اصلا تمایلی به بالابردن قیمت‌ها ندارد؛ چون می‌خواهد هزینه‌هایش بالا نرود.

در برخی تولیدات دارویی که قیمت‌گذاریشان در دست دولت نیست، کیفیت داروها بالاتر است. تولیدکننده با درنظرگرفتن مواد به‌کاررفته و هزینه‌های چرخه تولید، قیمت دارو را تعیین می‌کند. درصورتی‌که قیمت‌گذاری آزاد شود و دارو با قیمت‌های مختلف در داروخانه‌ها وجود داشته باشد، بیماران بر اساس کیفیتی که می‌خواهند دارو را خریداری می‌کنند.اکثریت داروها با قیمت دستوری تولید می‌شوند، فقط داروهایی که در نسخه نوشته نمی‌شوند قیمت دستوری ندارند و باکیفیت خوبی تولید می‌شوند.

حداقل کیفیت را داریم

مدتی پیش، دکتر آرش محبوبی، رئیس انجمن داروسازان تهران گفته بود: برای تولید دارو ، استاندارد بین‌المللی وجود دارد. سازمان غذا و دارو بر کیفیت و بهره‌وری داروهایی که در ایران تولید می‌شود نظارت می‌کند. این نگرش صحیح نیست که کیفیت داروهای ایرانی از خارجی پایین‌تر است، حتی در برخی اشکال دارویی ممکن است داروی ایرانی کیفیت بالاتری نسبت به داروی خارجی داشته باشد.

اگرچه برخی فرآورده‌هایی که مورد تأیید سازمان غذا و داروست و از طریق داروخانه‌های کشور توزیع می‌شود از حداکثر کیفیت برخوردار نیستند اما حداقل کیفیت لازم برای مصرف را دارند. البته برای کیفیت نباید سقف تعیین کرد و هرچه بتوان بر کیفیت محصولات افزود نتیجه بهتری حاصل می‌شود اما به قطع می‌توان گفت که داروهای ایرانی حداقل کیفیت را دارند.

کیفیت باید سنجیده شود

دکتر محمدعلی معصومی، داروساز و دانشجوی دکتری بیوتکنولوژی (زیست‌فناوری) دارویی انستیتو پاستور ایران می‌گوید: در بحث کیفیت دارو ادعاها غیر قابل رد یا اثبات هستند و اگر مدعی آنیم که حداقل کیفیت دارو در ایران وجود دارد تنها راه اثبات آن، بررسی‌های علمی است تا مشخص شود دارو در مقایسه با استانداردهای فارماکوپه دارویی چقدر کیفیت دارد.

این داروساز می‌افزاید: اگر دارو وارد بازار رقابتی نشود به کیفیت بهینه و قیمت کمینه دست نمی‌یابیم. این بحث نه‌تنها در حوزه دارو بلکه در همه زمینه‌های تولیدی کشور صدق می‌کند. البته با قطعیت نمی‌توان گفت که تمام داروهای ایرانی حداقل کیفیت را دارند اما می‌توان گفت که قطعا داروهای کم‌کیفیت و بدون کیفیت در میان داروهای ایرانی وجود دارد.

آقای معصومی می‌افزاید: بر اساس زیرساخت‌ها و حلقه‌های معیوبی که در حوزه دارو وجود دارد می‌توان گفت که بسیاری از داروها از کیفیت لازم برخوردار نیستند. در مسائلی مانند خودروی بی‌کیفیت ایرانی مردم کاملا آگاهند و این موضوع قابل مخفی‌کردن نیست اما در حوزه دارو شاید این موضوع آن‌قدر عیان نباشد.

البته بسیاری از مردم این پیش‌فرض را دارند که داروهای ایرانی بی‌اثر، کم‌اثر یا بی‌کیفیت هستند، مثلا اگر به شما شربت آزیترومایسن فایزر و نمونه داخلی آن را پیشنهاد کنیم و قیمت برایتان مهم نباشد حتما فایزر را انتخاب می‌کنید و حتی اگر به شما ثابت کنیم که داروی داخلی، کیفیت خوبی دارد و طبق مطالعات علمی، بسیاری از بیماران پس از مصرف آن بهبود یافته‌اند آن را نمی‌پذیرید؛ چون بسیاری از مردم معتقدند داروهای ایرانی بی‌کیفیتند. بسیاری از این موارد ریشه در واقعیت دارند و می‌توان گفت برخی از داروهای ما قطعا کیفیت قابل‌قبول و قابل‌رقابت با نمونه‌های خارجی را ندارند.

این پزشک داروساز می‌گوید: در برخی بیماری‌های حساس مانند انواع سرطان‌ها، پارکینسون، دیابت و بیمارهای اعصاب و روان که داروها باید اثرات آنی روی فرد داشته باشند بیماران به‌سرعت به کیفیت دارو پی می‌برند؛ مثلا بیمار می‌بیند که وقتی متفورمین می‌خورد قندش پایین نمی‌آید. یا داروهای شیمی‌درمانی، عوارض جانبی زیادی روی بیمار دارند و در این زمینه‌ها دیگر نمی‌توان مغلطه کرد؛ زیرا بیمار اثرات آنی
دارو را می‌بیند.